برنهادی مقدماتی در زمینۀ مشاورۀ خانواده با رهیافت مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی

نوع مقاله : پژوهش اصیل

نویسندگان

1 استادیار گروه مشاوره، دانشگاه شهرکرد، ایران

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه شهرکرد، ایران

3 دانش‌آموخته ارشد رشته مدرسی معارف دانشگاه اصفهان

doi.org/10.34785/J015.2019.015

چکیده

خانواده یکی از برجسته‌ترین نهادهای اجتماعی هر جامعه­ای است. بی‌گمان خانواده در عصر کنونی که عصر تنیدگی است به داشتن خدمات مشاوره­ای نیازمند است؛ ولی ازآنجایی‌که پژوهش­های گوناگون نشان داده­اند در مسائل خانوادگی نقش فرهنگ در هر جامعه‌ای بسیار پررنگ است، ازاین‌رو هدف از پژوهش حاضر برنهادی مقدماتی در زمینۀ مشاورۀ خانواده با رهیافت مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی است. طرح پژوهش حاضر کیفی و بر پایه تحلیل محتوا  است. محتوای موردپژوهش از طریق جستجوی الکترونیکی در پایگاه­های منتخب و با بررسی اولیه کتاب­ها و مقالات متناسب با موضوع توسط متخصصین این امر انتخاب شدند. فرایند کدگذاری منجر به سه تم اصلی با عنوان فنون برقراری رابطه، فن‌های درمانی و غنی‌سازی روابط زناشویی و 12 طبقه مبتنی بر فرهنگ اسلام و ایرانی منجر شد. از یافته­های این پژوهش می­توان نتیجه گرفت مشاوران و روانشناسان خانواده در کشور ما (ایران) می­توانند در برنامه­ها و کاربست­های مشاوره و روان‌درمانی خانواده از این سه درون‌مایه اصلی در کارهای درمانی با خانواده­ها و زوج­های مراجعه‌کننده خویش استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introductory in family counseling with islamic-iraninan culture-based approch

نویسندگان [English]

  • Zabihollah KavehFarsani 1
  • saeed safi 2
  • Abolhasan Bahmani 3
1 Assistant Professor, Department of Counseling, Shahrekord University, Iran
2 Assistant Professor, Department of Law, Shahrekord University, Iran
3 -MA, University of Isfahan
چکیده [English]

The family is one of the most important social institutions of any society. Undoubtedly, the family needs consulting services in the present age, which is stress and psychological stress. Since various researches have shown that the role of culture in family issues is highly important in every society, Therefore, the purpose of the present study introductory in family counseling with islamic-iraninan culture-based approach. The research design is qualitative and is based on conventional content analysis. The content of the research was selected by experts through electronic searches on selected databases and by first reviewing books and articles relevant to the subject. Results: The coding process led to in three main themes: relationship-building techniques, therapeutic techniques and marital enrichment, and 12 categories based on Islamic and Iranian culture. It can be concluded from the findings of this study that family counselors and psychologists in our country (Iran) can use family counseling and psychotherapy programs from these three main themes in therapeutic work, Use with their families and couples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family
  • family counseling
  • islamic-iraninan culture
قران کریم.
نهج البلاغه
ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله. (1419 ق). شرح نهج البلاغة. قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی (ره).
 اسماعیلی، محسن؛ صلواتیان، سیاوش و تقوی­پور، محمدرضا (1396). الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی. تربیت زنان و خانواده، 38، 119-148.[link]
بهرامی، فاطمه؛ داراب، مینا و احمدی، سید احمد (1393). تدوین الگوی حل دلزدگی زناشویی براساس روایات اهل بیت (ع) و بررسی تأثیر این الگو بر افزایش شادمانی زناشویی. پژوهشنامه حکمت اهل بیت، 1(2)، 14-1.[link]
پاینده، ابو القاسم (1382). نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله). تهران: جاویدان چاپ: چهارم.
پناهی، علی احمد (1394). سبک اهل بیت (ع) در همسرداری. مطالعات اسلام و روانشناسی، 9(6)، 134-105.[link]..
ترقی جاه، صدیقه؛ بهادری خسروشاهی، جعفر و خانجانی، زینب (1395). پیش بینی رضایت زناشویی با ویژگی های شخصیتی و دین داری.  مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 6(1)، 127-107.[link].
جدیری، جعفر؛ فتحی آشتیانی، علی؛ موتابی، فرشته و حسن­آبادی، حمیدرضا (1396). اثربخشی زوج درمانی با رویکرد اسلامی بر رضایت زناشویی. مطالعات اسلام و روانشناسی، 11(20)، 37-7.[link].
جعفری هرفته، مجید و احمدی، محمدرضا (1392). الگوی کنترل پرخاشگری بر اساس آموزه های دینی. روانشناسی دین، 24 (4)، 105-81.[link].
حر عاملى، محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعة. قم، چاپ: اول.
حرانی، ابن‌شعبه (۱۳۶۳). تحف العقول؛ سخنان چهارده معصوم. ترجمه: محمد صادق حسن زاده. قم.
حشمتی، رسول؛ قره داغی، علی؛ جعفری، عیسی و قلیززادگان، مریم (1396). پیش بینی بی رمقی زناشویی زوجین خواهان جدایی با آگاهی از شناسه های جمعیت شناختی، ذهن تمام عیار و تاب آوری هیجانی. مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 7(1)، 22-1.[link].
دانش، عصمت. (1389). افزایش سازگاری زناشویی زوج های ناسازگار با مشاوره از چشم اندازی اسلامی. مطالعات روان شناختی، 6 (2)، 183-167.[link].
سالاری­فر، محمدرضا (1391)خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سالاری­فر، محمدرضا؛ یونسی، سید جلال؛ شریفی نیا، محمد حسین و غروی راد، سید محمد (1392). مبانی و ساختار زوج درمانی اسلامی. مطالعات اسلام و روانشناسی، 7(12)، 68-37.[link].
فقیهی، علی نقی (1386). آموزشهایروانشناختیمبتنیبرقرآنوحدیث وبررسیتأثیراتروانیوتربیتیآندرروابطهمسران. مجله تربیتاسلامی، 2(4)، 130-89.[link].
کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق). الکافی. تهران: اسوه، چاپ: چهارم.
مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳ ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
محدثی، حمیده و یوسفی اصل، محمد (1389). راهکارهای تحکیم بنیان خانواده. مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه،  8 (4)، 275-270. [link].
محمودزاده، اعظم؛ حسینیان، سیمین؛ احمدی، سیداحمد و فاتحی زاده، مریم (1393). بررسی تاثیر زوج درمانی اسلامی بر صمیمیت زناشویی. فصلنامه روانشناسی دین، 7(1)، 59-70. [link].
 مطهری، محمدرضا (1389). راه‍ن‍م‍ای‍ی‌ و م‍ش‍اوره‌ از دی‍دگ‍اه‌ اس‍لام‌ ت‍ح‍ص‍ی‍ل‍ی‌ - ش‍غ‍ل‍ی‌ - خ‍ان‍وادگ‍ی‌. قم‌: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع).
معماری، داود و زمردی، محمد (1394). خشم و مدیریت آن در قرآن کریم. تهران: انتشارات سراج منیر، چاپ اول.
نوین، جنان و بهرامی احسان، هادی (1395). طراحی و ارزیابی اثربخشی آموزش آموزه های دینی-روانشناختی بر رضایت زناشویی. فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 7(28)، 83-61.[link].
نیلی پور، مهدی (1388). مدیریت خانواده (3). اصفهان: نشر مرغ سلیمان.
References
Allgood, S. M., Harris, S., Skogrand, L., & Lee, T. R. (2008). Marital commitment and religiosity in a religiously homogenous population. Marriage & Family Review, 45(1), 52-67.[link]
Arias, V. S., & Punyanunt-Carter, N. M. (2017). Family, Culture, and Communication. Oxford Research Encyclopedia of Communication.
Baron-Cohen, S., & Wheelwright, S. (2004). The empathy quotient: an investigation of adults with Asperger syndrome or high functioning autism, and normal sex differences. Journal of autism and developmental disorders, 34(2), 163-175. [link]
Baskin, T. W., & Enright, R. D. (2004). Intervention studies on forgiveness: A meta‐analysis. Journal of Counseling & Development, 82(1), 79-90. [link]
Berger, R., & Hannah, M.T. (1999). Preventive approaches in couple therapy.
Lillington: Taylor and Francis.
Bradbury, T. N., & Karney, B. R. (2004). Understanding and altering the longitudinal course of marriage. Journal of Marriage and Family, 66(4), 862-879. [link]
Braithwaite, S. R., Mitchell, C. M., Selby, E. A., & Fincham, F. D. (2016). Trait forgiveness and enduring vulnerabilities: Neuroticism and catastrophizing influence relationship satisfaction via less forgiveness. Personality and Individual Differences, 94, 237-246. [link]
David, P., & Stafford, L. (2015). A relational approach to religion and spirituality in marriage: The role of couples’ religious communication in marital satisfaction. Journal of Family Issues, 36(2), 232-249. [link]
Delatorre, M. Z., & Wagner, A. (2018). Marital Conflict Management of Married Men and Women. Psico-USF, 23(2), 229-240. [link]
DeMaris, A., Mahoney, A., & Pargament, K. I. (2010). Sanctification of marriage and general religiousness as buffers of the effects of marital inequity. Journal of Family Issues, 31(10), 1255-1278.[link]
Doherty, W. J., & Anderson, J. R. (2004). Community marriage initiatives. Family Relations, 53(5), 425-432. [link]
Dollahite, D. C., Marks, L. D., & Goodman, M. (2004). Religiosity and families: Relational and spiritual linkages in a diverse and dynamic cultural context. The handbook of contemporary families: Considering the past, contemplating the future. Sage Thousand Oaks, CA
Eggerichs, E. (2004). Love & Respect: The love she most desires. The respect he desperately needs.
Ellison, C. G., Trinitapoli, J. A., Anderson, K. L., & Johnson, B. R. (2007). Race/ethnicity, religious involvement, and domestic violence. Violence Against Women, 13(11), 1094-1112. [link]
Enright, R. D., & Fitzgibbons, R. P. (2000). Helping clients forgive: An empirical guide for resolving anger and restoring hope: American Psychological Association.
Falcke, D., Wagner, A., & Mosmann, C. (2013). Estratégias de resolução de conflito e violência conjugal. Casal e família: transmissão, conflito e violência, 14(2),159-176. [link]
Finkel, E. J., Rusbult, C. E., Kumashiro, M., & Hannon, P. A. (2002). Dealing with betrayal in close relationships: Does commitment promote forgiveness? Journal of personality and social psychology, 82(6), 956-974. [link]
Gaunt, R. (2006). Couple similarity and marital satisfaction: Are similar spouses happier? Journal of personality, 74(5), 1401-1420. [link]
Gottman, J. M., & Notarius, C. I. (2000). Decade review: Observing marital interaction. Journal of Marriage and Family, 62(4), 927-947. [link]
Gottman, J. M., Gottman, J. S., & DeClaire, J. (2007). Ten lessons to transform your marriage: America's love lab experts share their strategies for strengthening your relationship: Harmony.
Gur-Aryeh, S. M. (2011). Emotional expressivity, gender, and match in personality as predictors of marital satisfaction: Fordham University.
Hawkins, A. J., Blanchard, V. L., Baldwin, S. A., & Fawcett, E. B. (2008). Does marriage and relationship education work? A meta-analytic study. Journal of consulting and clinical psychology, 76(5), 723-734. [link]
He,Q., Zhong, M., Tong, W., Lan., J., Li, X., Ju, X .(2018).Forgiveness, marital quality, and marital stability in the early years of chinese marriage: An actor–partner interdependence mediation model. Frontiers in psychology, 9, 1-10. [link]
Hsieh. H.F., & Shannon, S.E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9):1277-1288.
Hünler, O. S., & Gençöz, T. (2005). The effect of religiousness on marital satisfaction: Testing the mediator role of marital problem solving between religiousness and marital satisfaction relationship. Contemporary Family Therapy, 27(1), 123-136. [link]
Iqbal, N., Gillani, N., & Kamal, A. (2013). Conlict management styles and its outcome among married couples. FWU Journal of Social Sciences, 7(1), 33-38. [link]
Johnson, M. D., Cohan, C. L., Davila, J., Lawrence, E., Rogge, R. D. . Bradbury, T. N. (2005). Problem-solving skills and affective expressions as predictors of change in marital satisfaction. Journal of consulting and clinical psychology, 73(1), 15-27. [link]
Kato, T. (2016). Effects of partner forgiveness on romantic break-ups in dating relationships: A longitudinal study. Personality and Individual Differences, 95, 185-189. [link]
Kurdek, L. A. (1993). Predicting marital dissolution: A 5-year prospective longitudinal study of newlywed couples. Journal of personality and social psychology, 64(2), 221-242.[link]
Lavner, J. A., Karney, B. R., & Bradbury, T. N. (2016). Does couples' communication predict marital satisfaction, or does marital satisfaction predict communication? Journal of Marriage and Family, 78(3), 680-694. [link]
Lawler‐Row, K. A., Younger, J. W., Piferi, R. L., & Jones, W. H. (2006). The role of adult attachment style in forgiveness following an interpersonal offense. Journal of Counseling & Development, 84(4), 493-502.[link]
Levesque, C., Lafontaine, M.-F., Caron, A., Flesch, J. L., & Bjornson, S. (2014). Dyadic empathy, dyadic coping, and relationship satisfaction: A dyadic model. Europe's Journal of Psychology,10(1), 118-134. [link]
Long, E. C., Angera, J. J., Carter, S. J., Nakamoto, M., & Kalso, M. (1999). Understanding the one you love: A longitudinal assessment of an empathy training program for couples in romantic relationships. Family Relations, 48 (3), 235-242. [link]
Mahoney, A. (2005). Religion and conflict in marital and parent‐child relationships. Journal of social issues, 61(4), 689-706. [link]
Mahoney, A. (2010). Religion in families, 1999–2009: A relational spirituality framework. Journal of Marriage and Family, 72(4), 805-827. [link]
Makiwane, M., Gumede, N. A., Makoae, M., & Vawda, M. (2017). Family in a changing South Africa: structures, functions and the welfare of members. South African Review of Sociology, 48(2), 49-69. [link]
Markman, H. J., Renick, M. J., Floyd, F. J., Stanley, S. M., & Clements, M. (1993). Preventing marital distress through communication and conflict management training: a 4-and 5-year follow-up. Journal of consulting and clinical psychology, 61(1), 70-77. [link]
Marks, L. D., Burr, W. R., & Day, R. D. (2012). Sacred matters: Religion and spirituality in families: Routledge.
Ragsdale, J. D., & Brandau-Brown, F. E. (2005). Individual differences in the use of relational maintenance strategies in marriage. The Journal of Family Communication, 5(1), 61-75. [link]
Segev, R., Shoham, A., & Ruvio, A. (2012). What does this gift say about me, you, and us? The role of adolescents’ gift giving in managing their impressions among their peers. Psychology & Marketing, 29(10), 752-764. [link]
Shapiro, A. F., Gottman, J. M., & Carrere, S. (2000). The baby and the marriage: Identifying factors that buffer against decline in marital satisfaction after the first baby arrives. Journal of family psychology, 14(1), 59-70. [link]
Smith, K. M., Freeman, P. A., & Zabriskie, R. B. (2009). An examination of family communication within the core and balance model of family leisure functioning. Family Relations, 58(1), 79-90. [link]
Stanley, S. M., Markman, H. J., & Whitton, S. W. (2002). Communication, conflict, and commitment: Insights on the foundations of relationship success from a national survey. Family process, 41(4), 659-675. [link]
Sullivan, K. T. (2001). Understanding the relationship between religiosity and marriage: An investigation of the immediate and longitudinal effects of religiosity on newlywed couples. Journal of family psychology, 15(4), 610-626. [link]
Tallman, I., & Hsiao, Y.-L. (2004). Resources, cooperation, and problem solving in early marriage. Social Psychology Quarterly, 67(2), 172-188. [link]
Webb, M., Call, S., Chickering, S. A., Colburn, T. A., & Heisler, D. (2006). Dispositional forgiveness and adult attachment styles. The Journal of social psychology, 146(4), 509-512. [link]
Weigel, D. J., & Ballard-Reisch, D. S. (2008). Relational maintenance, satisfaction, and commitment in marriages: An actor-partner analysis. Journal of Family Communication, 8(3), 212-229. [link]
Yedirir, S., & Hamarta, E. (2015). Emotional Expression and Spousal Support as Predictors of Marital Satisfaction: The Case of Turkey. Educational Sciences: Theory and Practice, 15(6), 1549-1558. [link]
 
References (in Persian)
Bahrami, F., Darab, M., & Ahmadi, S. A. (2014). Developing a model for solving marital distress based on Ahlul-Bayt (AS) traditions and examining the effect of this model on increasing marital happiness. Journal of Wisdom of Ahlul, 1 (2), 1-14
 daanesh, E.(2010). Increasing the marital adjustment of couples who are incompatible with counseling from an Islamic perspective. Psychological Studies, 6 (2), 183-167
Esmaili, M., Salavatian, S., & Taghavipour, M.R (2017). Comprehensive Family Pattern in Islamic Thought. Women and Family Education, 38, 119-148
Faghih, A.N. (2007). Psychological Teachings Based on Quran and Hadith and Investigation of its Psychological and Educational Effects on Spouses' Relationships. Journal of Islamic Education, 2 (4), 130-89
Har Amale, M. b. H.. (1409 AH). Shiites. Qom, Print: First
Harani, Ibn al-Shaba'ah (1). Mourning; the words of the fourteen innocent. Translation: Mohammad Sadegh Hassanzadeh. Qom
Heshmati, R., Gharabaghi, A., Jafari, J., & Ghizizadegan, M. (2017). Couples' marital distress prediction demands separation with awareness of demographic identities, full mind, and emotional resilience. Family Counseling and Psychotherapy, 7 (1), 22-1
Ibn Abi al-Hadid, Abdul Hamid Ibn Allah. (1419 AH). Description of Nahj al-Balaghi. Qom: Ayatollah Marashi Library
Jadiri, J., Fathi Ashtiani, A., Motabi, F., & Hassanabadi, H.,Reza (2017). The Effectiveness of Couple Therapy with Islamic Approach on Marital Satisfaction. Studies of Islam and Psychology, 11 (20), 37-7
Jafari Harifteh, M & Ahmadi, M.R. (2013). Pattern of aggression control based on religious teachings. Psychology of Religion, 24 (4), 105-81
Judas, M. b. S. (454 AH). Shahab al-Akhbar. Translated by Dar-al-Hadith Research Center (2013), Qom: Dar-al-Hadith Institute of Science and Culture
Klein, Muhammad ibn Ya'qub (1407 AH). Enough. Tehran: Osweh, Printing: Fourth
Mahmoodzadeh, A., Hosseinian, S., Ahmadi, S. A., & Fatehizadeh, M. (2014). The effect of Islamic couple therapy on marital intimacy. Psychology Quarterly, 7 (1), 59-70
Majlesi, M. B. (1403AH). Bihar. Beirut: Al-Ufa Institute
Mamari, D., & Emerald, M. (2015). Anger and its management in the Holy Quran. Tehran: Seraj Monir Publications, First Edition
mohaddesi, H & Yousefi Asl, M. (2010). Family Foundations Solutions. Journal of Urmia School of Nursing and Midwifery, 8 (4), 275-270
Motahhari, M. R. (2010). Guidance and advice from the Islamic-occupational-family-education perspective. Qom: Ahl al-Bayt Educational Research and Publication Institute
Nilipour, M. (2009). Family Management (3). Esfahan: Suleiman chicken. publishing house.
Novin, J., & Bahrami Ehsan, H (2016). Design and Evaluation of the Effectiveness of Religious-Psychological Teaching on Marital Satisfaction. Counseling & Psychotherapy Culture, 7 (28), 61-83
Panahi, A. A. (2015). Ahlul-Beit (AS) style in marriage. Studies in Islam and Psychology, 9 (6), 134-105.
Payandeh, Abu al-Qasim (2003). Nahj al-Fasahi (collection of apostles 'prophecy of Prophet sallallaahu' alaihi wa sallam). Tehran: Immortal Print: Fourth
Salariferfar, M. R. (2012) The Family in the Attitude of Islam and Psychology. Qom: Domain and University Research.
Salariferfar, M. R., Younesi, S. J., Sharifinia, M. H., & qarviRad, S.M. (2013). Principles and structure of "Islamic couple therapy". Islam & psychology, 7(12), 37-68.
Taraghi Jah, S., Bahadori Khosrowshahi, J., & Khanjani, Z. (2016). Predicting marital satisfaction with personality traits and religiosity. Family Counseling and Psychotherapy, 6 (1), 127-107.